Friday, December 26, 2008

All around me

Love story

Thursday, December 4, 2008

Сертификат

Миний сертификат авч буй зураг вэб сайт дээр гарсанд ихэд баярлан дор нь хуулан авч блог дээрээ тавив. Аягүй бол тэр сайт нь мэдээгээ хуучирахаар нь устгаж орхино.


МЭДЭЭЛЛИЙН ТЕХНОЛОГИЙН ИНЖЕНЕРИЙН СУУРЬ ШАЛГАЛТАД ТЭНЦЭГЧДЭД БАТЛАМЖ ГАРДУУЛАВ


[2008-12-01 13:42:07]

Монгол улсад мэдээллийн технологийн мэргэжилтнүүдийн ур чадварын стандарт болон ур чадварыг үнэлэх улсын шалгалтын системийг нэвтрүүлж Азийн орнуудын Мэдээллийн технологийн мэргэжилтнүүдийн шалгалтын зөвлөл (ITPEC)-ийн нэгдсэн шалгалтыг 2006 оноос манай улс зохион байгуулж байна.ITPEC-ийн 2008 оны намрын нэгдсэн шалгалт өнгөрсөн 10-р сарын 19-ны өдөр Азийн 6оронд явагдав.

Манай улсад Мэдээллийн технологийн инженерийн суурь шалгалт (МТИСШ)-ын ангиллаар амжилттай зохион байгуулагдаж, шалгалтын дүнгээр 2 шалгуулагч амжилттай дүн үзүүлж тэнцсэн бөгөөд өнөөдөр энэхүү шалгалтанд тэнцэгч ШУТИС-КТМС багш Алтангэрэлийн Хүдэр, ШУТИС-КТМС оюутан Бямбасүрэнгийн Лхагва-Очир нарт ITPEC /Information Technology Professionals Examination Council, Азийн орнуудын Мэдээллийн технологийн мэргэжилтнүүдийн шалгалтын зөвлөл /-ийн гишүүн орнуудад хүлээн зөвшөөрөгдсөн батламж гардуулав.

Энэхүү шалгалт нь Монгол Улсад мэдээллийн технологийн салбарын хүний нөөцийг хөгжүүлэх, инженерүүдийн мэдлэг, ур чадварыг олон улсын түвшинд хүргэх, хүлээн зөвшөөрүүлэхэд чухал ач холбогдолтой юм.







Friday, November 28, 2008

Эдмонтон дээр унасан галт бөмбөг / Fireball Over Edmonton / Болид над Эдмонтоном



Тайлбар: Хэрэв таныг машинтайгаа гудамжаар явж байтал нүдний чинь өмнө тэнгэрээс ямар нэг зүйл унаж байгаа харагдвал яах вэ?
Ийм үзэгдлийг төв Канадын өмнөд хэсгээр өнгөрсөн долоо хоногт нэлээд олон хүн ажиглажээ. Тэр өдөр хурц гэрэл цацруулсан 1-2 м хэмжээтэй солирын биет 2008 оны 8 сарын 20-нд нар шингэсний дараа сансрын гүнээс тэнгэр рүү орж ирсэн байна. Энэ солирыг олон хүн зургийн аппарат болон видеокамераараа бичиж авчээ. Өнөөдрийн энэ бичлэгийг Канадын Альберта мужийн төв болох Эдмонтон хотын цагдаагийн машинд суулгасан бичлэгийн төхөөрөмжөөр бичиж авсан байна. Гэрчүүд хоёр ч удаа гэрэл цацрахыг харсан тул энэ нь солир Дэлхийн агаар мандал дундуур явж өнгөрөхдөө хуваагдсан гэсэн үг юм. Олон цэгээс авсан солирын зургуудыг цуглуулж, гурвалжны аргыг ашиглан эрдэмтэд объектийн траекторийг тооцоолон шатаагүй үлдсэн хэсгүүд хаана буусан байж болохыг тодорхойлдог. Хэрэв энэ нь амжилттай болбол холоос ирсэн эртний сүүлт одны эсвэл солирын хэлтэрхийг олсноор дэлхийн болон нарны системийн үүслийн тухай судалгаанд нэмэр болж болох юм.

Explanation: What if you're driving down the street and an object from space shoots across the sky right in front of you? Such was the case last week for many people in south central Canada. Specifically, an extremely bright fireball, presumably a desk-sized meteor from deep space, flashed across the sky just after sunset on 2008 November 20. The bright fireball was recorded on many images and movies, including the spectacular video shown above that was captured by a dashboard camera of a police cruiser in Edmonton, Alberta, Canada. Because at least two streaks appear to be visible, the falling object likely broke up into pieces as it fell deep into Earth's atmosphere. By triangulating fireball images from several simultaneously recorded sources, astronomers hope to find an approximate orbit from whence the object came, as well as the likely place(s) on Earth where large pieces would have impacted, were they to have survived entry. In the best case scenario, pieces would be recovered from a known deep space comet or asteroid, giving humanity an unprecedented look at an ancient object that likely holds clues to the early years of our Earth and the Solar System.

Пояснение: Представьте, Вы едете по улице в машине, и тут какое-то небесное тело вдруг пролетает по небу прямо перед Вами. Как бы Вы себя почувствовали? Именно это произошло с многими жителями южных областей центральной Канады 20 ноября. В тот день сразу после захода Солнца по небу пролетел исключительно яркий болид, который, по всей видимости, был метеорным телом размером 1-2 метра. Этот болид был запечатлен многими на свои фотоаппараты и видеокамеры. Сегодняшний видеоролик был снят камерой, установленной на приборной панели полицейской машины в канадском городе Эдмонтон, столице провинции Альберта. Очевидцы видели по крайней мере две вспышки, то есть скорее всего падающее тело в процессе падения сквозь земную атмосферу. развалилось на кусочки. Используя изображения болида, снятые одновременно из разных мест, методом триангуляции астрономы пробуют вычислить приблизительную траекторию небесного тела, чтобы определить места на поверхности Земли, где вероятно можно будет найти упавшие несгоревшие куски этого тела. При самом благоприятном стечении обстоятельств можно будет найти обломки какой-то известной кометы или астероида, что даст людям возможность исследовать этот очень древний космический объект. Возможно, это позволит лучше понять ранние эпохи жизни Земли и Солнечной системы.

Wednesday, October 15, 2008

Ном


Ном асуугаад оюутнууд ирэхээр нь баярлаад байсан чинь дандаа нэг өөр шалтгаантай байх юм. Худалдаж аваад сурах хүсэлтэй юм байх гэсэн чинь номын сангаас авсныгаа гээчихсэн байдаг юм байна. Гэхдээ нөгөө талаас тэр номыг нь хүн авчихаж байна гэхээр миний ном эрэлттэй ч байгаа юм шиг.

Wednesday, October 1, 2008

Гэрээ

Ийсуус хүмүүстэй гэрээ байгуулсан гэл үү, Бурхан хүмүүстэй гэрээ байгуулсан гэл үү гадаадад байхад сүмийн нөхдүүд давхин ирж элсүүлчих гээд байдаг байж билээ. Харин өнөөдөр оюутныхаа дотуур байранд хэдэн сар байрлах эрхийг олж авсны нэг сарын ой дээр байранд суух гэрээ гэгчийг байгуулав аа.
Түүнд байгаагаар бол дотуур байр оршин суугчиддаа 3 төрлийн зүйлийн үйлчилгээ үзүүлэх ёстой гэнэ:
1. Цахилгаан (сар цахилгаангүй байсны эцэст цахилгаангүй байсны гол буруутан нь би болохыг мэдрэн мэдрэн утас олж авчран цахилгаан татуулсан болно)
2. Дулаан (Германаас ирснээсээ хойш дулаан гээчийг үзээгүй л байна)
3. Цэвэр ус (сарын хугацаанд зэрэглээ мэт байн байн үзэгдээд алга болж байсан цэвэр ус маань цахилгаан ирэнгүүт "ээлжийн амралтандаа" явсан)
Хувь заяаны эрхээр гадаад улсын олон дотуур байранд байж үзсэн боловч манайх алийг нь ч гүйцэхгүй байгаа нь үнэхээр харамсалтай. Ядаж байхад муу хажууд байгаа муу оросыгоо, манай дотуур байрыг барьж өгсөн оросуудынхаа дотуур байрыг л гүйцэхгүй юм даа. Хөөрхий муу оюутнууд гэхээр л үргэлж тухгүй газар байх заяатай мэт байх юм даа.
Манай дотуур байрыг ямар нэгэн бурхан өршөөж нөхцөл байдлыг бага багаар ч болтугай дээшлүүлэх болтугай! (би ч дараа жилээс өрөө хөлслөх аянд гарах хэрэгтэй бололтой)

Sunday, September 21, 2008

Хашаа


Байрны оршин суугчид хүртэл газартай болох эрхтэй болсон ажээ. Ингээд газарт хэдэн шон босготол илүү дутуу юманд дуртай хүмүүс суга татан металд тушаах гээд болдоггүй юм байх. Тэгээд манай ээж ойрхон байдаг Баатардаваагийнх хэмээх айлаар харуулах болжээ. Би тэр хүнийг хараад ёстой багын дурсамж санагдав байна. Амралтын мужаан хийж байсан юм гэнэ. Намайг бага байхад байсан том хүмүүс бараг бүгд нас барсан юм байх гэтэл бас зарим нэг нь байж л байдаг байх нь. :)

Sunday, May 25, 2008

Феникс модуль Ангараг дээр ирж байна / Phoenix Lander Arrives at Mars / Посадочный модуль Феникс прибывает на Марс

Тайлбар: Феникс өнөөдөр Ангараг дээр бууж чадах уу? Фениксийн буулт өнөөдөр дэлхийн цагаар 23.30-аас эхлэн цаг гарам үргэлжилнэ. Хэрэв бүх зүйл төлөвлөсний дагуу болж өнгөрвөл Фениксээс авсан Ангарагийн зургийг маргаашийн Өдрийн Одон орны зурагт гарах болно. Феникс модуль Ангарагийн хойд туйл орчимд буугаад гурван сарын турш харь гаригийн хөрс, мөсний дээжийг судлан ийм дэлхийн бус нөхцөлд микроб амьдарч байсан эсэхийг шалгах юм. Өнөөдрийн зурагт Фениксийн Ангараг дээр бууж буйг үзүүлсэн загварын хэдэн кадрыг үзүүлж байна. Уг бичлэг дээр Феникс Ангарагт дөхөж ирээд, шүхрээ задлан, дулааны хамгаалалтаа салгаж, тийрэлтэт хөдөлгүүрээ асааж байгааг харуулжээ. Модуль газардаад нарны батарейгаа дэлгэн багажнуудаа гаргаж дээж аван шинжилгээгээ эхэлж байна.

Explanation: Will Phoenix survive its landing today on Mars? Phoenix's landing sequence will ramp up starting at about 7:30 pm EDT (23:30 UTC) today and last just over an hour. If all goes well, one of Phoenix's first images from Mars will appear on APOD tomorrow. The Phoenix Lander is programmed to set down near the North Pole of Mars, and, over the next three months, sample alien soil and ice and look for conditions conducive for ancient microbial life. Shown above is an artistic animation of what it might look like to see Phoenix land on Mars. In the animated sequence, the Phoenix spacecraft arrives at Mars, deploys its braking parachute, jettisons its heat shield, fires it thrusters, lands, unfurls its solar panels, deploys its instruments, scoops up some of Mars, and begins its analysis.

Пояснение: Переживет ли Феникс сегодняшнюю посадку на Марсе? Посадка Феникса начнется приблизительно в 23:30 по всемирному времени сегодня и продлится чуть более часа. Если все пойдет по плану, то первые изображения с Марса, полученные Фениксом, обязательно будут опубликованы в Астрономической картинке Дня завтра. Посадочный модуль Феникс должен сесть вблизи северного полюса Марса, а затем в течение следующих трех месяцев собирать образцы почвы и льда и проверять, возможно ли, чтобы в тех неземных условиях поддерживалась микробная жизнь. На сегодняшней картинке показан кадр из рисованного мультипликационного фильма о посадке Феникса на Марс. Фильм Вы можете посмотреть тут. В фильме Феникс прибывает на Марс, далее у него раскрывается парашют, отделяются защитные тепловые щиты, начинают работать реактивные двигатели. Модуль садится на поверхность, разворачивает солнечные батареи и инструменты, начинает собирать образцы почвы и делать анализы.

Monday, March 3, 2008

Ангараг дээрх хайлж байгаа элсэн толгод / Sand Dunes Thawing on Mars / Оттаивание песчаных дюн на Марсе


Тайлбар: Ангараг дээрх эдгээр хачин зүйлс юу вэ? Энэ бол хайлж буй элсэн толгодууд юм. Ангарагийн хойд хагас бөмбөрцөгт хавар ирж буй тул элсэн толгодууд хайлж эхэлж байгаа нь энэ зураг дээр харагдаж байна. Нүүрстөрөгчийн давхар исэл болон усны мөс сийрэгжсэн атмосферт шууд хий болон хувирдаг. Мөс нимгэн хэсгээрээ хайлж элс ил гарснаар эдгээр бараан хэсэгт нарны гэрэл ихээр шингэснээр хайлах явцыг хурдасгана. Энэ үед мөсний нимгэн давхаргыг нэвтэлж гарах элсэн оргилуурын үзэгдэл ч ажиглагдаж болно. Зун болоход толбо томорч толгодыг бүхлээр нь бүрхдэг. Ангарагийн хойд туйл нь ийм элсээр бүрхэгдсэн толгодоор баялаг байна. Тэдний хачирхалтай зөв нум хэлбэрийн хүрээ нь Ангарагийн тогтмол салхиар үүсгэгдэнэ.

Explanation: What are these strange shapes on Mars? Defrosting sand dunes. As spring now dawns on the Northern Hemisphere of Mars, dunes of sand near the pole, as pictured above, are beginning to thaw. The carbon dioxide and water ice actually sublime in the thin atmosphere directly to gas. Thinner regions of ice typically defrost first revealing sand whose darkness soaks in sunlight and accelerates the thaw. The process might even involve sandy jets exploding through the thinning ice. By summer, spots will expand to encompass the entire dunes. The Martian North Pole is ringed by many similar fields of barchan sand dunes, whose strange, smooth arcs are shaped by persistent Martian winds.


Пояснение: Что это за странные образования на Марсе? Оттаивающие песчаные дюны. В северном полушарии Марса сейчас наступает весна, и песчаные дюны около полюса, показанные на этой картинке, начинают оттаивать. Углекислота и водяной лед сублимируют в разреженной атмосфере, сразу превращаясь в газ. Более тонкие слои льда тают первыми и обнажают песок, на этих более темных участках солнечный свет ускоряет таяние. При этом даже могут возникать песчаные гейзеры, прорывающиеся сквозь тонкий лед. К лету пятна расширятся и охватят все дюны целиком. Северный полюс Марса окружен множеством подобных полей с песчаными барханами. Их странные, ровные дуги созданы постоянными марсианскими ветрами.

Monday, February 18, 2008

Хавч хэлбэрийн мананцар Хаббл дурангаас / M1: The Crab Nebula from Hubble / M1: Крабовидная туманность в телескоп им. Хаббла

Тайлбар: Энд одны дэлбэрэлтийн дараах үлдэгдэл харагдаж байна. Хавч хэлбэрийн мананцар нь МЭ-ний 1054 онд ажиглагдсан хэт шинэ одны дэлбэрэлтийн үр дүн юм. Хэт шинэ одны дэлбэрэлтийн энэ үлдэгдэл нь нууцлаг судлуудаар дүүрэн байдаг. Эдгээр судлуудын онцлог нь зөвхөн нарийн бүтэцтэй байгаадаа биш юм. Мэргэжилтнүүдийн үнэлснээр түүний масс нь анх хэт шинэ одны дэлбэрэлтээр цацагдсан бодисын нийт массаас бага байдаг. Үүнээс гадна бодисын хурд нь сансарт цацагдсан бодисын хурднаас их байгаа юм. Дээрх зургийг Хаббл сансрын дурангаар эрдэмтдийн сонгон авсан гурван өнгөөр авсан . Хавч хэлбэрийн мананцарын хэмжээ нь арван гэрлийн жил байдаг. Мананцарын төвд манай нарны масстай ижил масстай, жижиг хотын хэмжээтэй нейтрон од буюу пульсар байрлана. Хавч хэлбэрийн мананцарын пульсар нь өөрийн тэнхлэгээ секундэд 30 удаа тойрдог.

Explanation: This is the mess that is left when a star explodes. The Crab Nebula, the result of a supernova seen in 1054 AD, is filled with mysterious filaments. The filaments are not only tremendously complex, but appear to have less mass than expelled in the original supernova and a higher speed than expected from a free explosion. The above image, taken by the Hubble Space Telescope, is presented in three colors chosen for scientific interest. The Crab Nebula spans about 10 light-years. In the nebula's very center lies a pulsar: a neutron star as massive as the Sun but with only the size of a small town. The Crab Pulsar rotates about 30 times each second.


Пояснение: Эта путаница осталась после взрыва звезды. Крабовидная туманность является результатом взрыва сверхновой, который наблюдали в 1054 году нашей эры. Остаток сверхновой наполнен таинственными волокнами. Волокна не просто сложные на взгляд. По оценкам специалистов, масса, заключенная в них, меньше количества вещества, выброшенного в момент взрыва сверхновой. Кроме того, оцененная скорость оказалась выше, нежели скорость вещества, которое бы летело в состоянии свободного падения. Изображение, которое Вы видите на картинке, получено камерами космического телескопа им. Хаббла в трех цветах, которые были выбраны в научных интересах. Протяженность Крабовидной туманности составляет десять световых лет. В самом центре туманности находится пульсарнейтронная звезда массой, равной массе Солнца, которая умещается в области размером с небольшой городок. Пульсар Крабовидной туманности вращается вокруг своей оси 30 раз в секунду.

Friday, February 15, 2008

Ро Анагаагчийн ойролцоох молекулын үүлэн дэх залуу одод / Young Stars in the Rho Ophiuchi Cloud / Молодые звезды в облаке около Ро Змееносца


Тайлбар: Спитцер сансрын аппаратаар хэт улаан туяаны мужид авч, өнгө хувиргалт ашигласан энэ гайхамшигтай зураг дээр сансрын тоосон үүл болон түүний дотор байгаа шинэ төрсөн оддод харагдаж байна. Энэ зураг дээр Анагаагчийн гэж нэрлэгдэх одны ордны өмнөд хэсэгт биднээс 400 гэрлийн жилийн зайд орших, хамгийн ойрын од үүсэх мужуудын нэг болох Ро Анагаагчийн үүлний комплексийн хэсгийг үзүүлжээ. Харин уг зураг 5 гэрлийн жилийн хэмжээтэй зайг харуулсан байна. Одод устөрөгчийн молекулын хүйтэн хийн том үүлэн дотор үүсч орчин тойрныхоо тоосыг халааснаар тэдгээр нь хэт улаан туяанд гэрэлтэнэ. Энэ мужийг тоосыг нэвтрэх чадвартай хэт улаан туяагаар шинжилснээр ердөө 300 000 жилийн дундаж настай 300 гаруй шинэ оддыг нээсэн. Энэ нь 5 миллиард жилийн настай манай нарыг бодвол харьцангуй залуу одод юм.


Explanation: Cosmic dust clouds and embedded newborn stars glow at infrared wavelengths in this tantalizing false-color view from the Spitzer Space Telescope. Pictured is of one of the closest star forming regions, part of the Rho Ophiuchi cloud complex some 400 light-years distant near the southern edge of the pronounceable constellation Ophiuchus. The view spans about 5 light-years at that estimated distance. After forming along a large cloud of cold molecular hydrogen gas, newborn stars heat the surrounding dust to produce the infrared glow. An exploration of the region in penetrating infrared light has detected some 300 emerging and newly formed stars whose average age is estimated to be a mere 300,000 years -- extremely young compared to the Sun's age of 5 billion years.

Пояснение: Космические пылевые облака и погруженные в них только что родившиеся звезды сияют в инфракрасном диапазоне на этом удивительном изображении, полученном космическим телескопом Спитцера и показанном в искусственных цветах. На картинке можно увидеть одну из ближайших областей звездообразования, часть комплекса облаков около $\rho$ Змееносца, находящегося на расстоянии примерно 400 световых лет, около южной границы созвездия Змееносца. На этом расстоянии изображение охватывает область размером около пяти световых лет. Звезды формируются в большом облаке холодного молекулярного водорода, а затем нагревают окружающую пыль, которая начинает светиться в инфракрасном диапазоне. Исследование этой области в проникающем сквозь пыль инфракрасном свете позволило обнаружить около 300 только что сформировавшихся звезд, средний возраст которых составляет всего 300 тысяч лет. По сравнению с возрастом нашего Солнца в пять миллиардов лет они исключительно молоды.

Урт иштэй сарнай / Long Stem Rosette / Розочка на длинной ножке

Тайлбар: Сарнай мананцар (NGC 2237) нь огторгуй дахь цэцэгтэй төстэй олон мананцруудын нэг юм. Гэхдээ уг мананцарын зураг нь Гэгээн Валентины баярт илүү сайн тохирох юм. Өдрийн одон орны зураг хөтөлбөрт ирсэн Сарнай мананцрын зургууд дотроос гэрэлтэж байгаа устөрөгчийн хийгээс бүтсэн урт иш бүхий энэ зураг хамгийн тохиромжтой нь байлаа. Уг мананцар нь Ганц эвэртийн одны ордны асар том молекулын үүлний захад 5000 гэрлийн жилийн алсад байрлана. Сансрын энэ сарнайн дэлбээнүүд нь оддын өлгий бөгөөд тэгш хэмтэй хэлбэр нь төвд байгаа залуу, халуун оддын бөөгнөрлөөс гарах цацраг туяа, салхиар үүсгэгдэнэ. NGC 2244 гэж бүртгэгдсэн уг бөөгнөрлийн оддын нас нь хэдхэн сая жил бөгөөд төв хэсгийн хэмжээ нь 50 гэрлийн жил юм. Гэгээн Валентины өдрийн мэнд хүргэе!

Explanation: The Rosette Nebula (aka NGC 2237) is not the only cosmic cloud of gas and dust to evoke the imagery of flowers. But it is the one most often suggested as a suitable astronomy image for Valentine's Day. Of the many excellent Rosette Nebula pictures submitted to APOD editors, this view seemed most appropriate, with a long stem of glowing hydrogen gas in the region included in the composition. At the edge of a large molecular cloud in Monoceros, some 5,000 light years away, the petals of this rose are actually a stellar nursery whose lovely, symmetric shape is sculpted by the winds and radiation from its central cluster of hot young stars. The stars in the energetic cluster, cataloged as NGC 2244, are only a few million years old, while the central cavity in the Rosette Nebula is about 50 light-years in diameter. Happy Valentine's Day!


Пояснение: Туманность Розетка (NGC 2237) - это не единственное космическое облако из газа и пыли, похожее на цветы. Однако именно ее изображения чаще всего считают наиболее подходящими для Дня Св. Валентина. Из множества отличных изображений туманности Розетка, присланных редакторам Астрономической картинки дня, именно это кажется наиболее подходящим, так как в композицию включена и длинная "ножка" из светящегося водорода. Туманность находится на краю огромного молекулярного облака в Единороге, на расстоянии около 5 тысяч световых лет. Лепестки этой космической розы на самом деле - звездные ясли, а их красивая симметричная форма вылеплена ветрами и излучением центрального скопления из горячих молодых звезд. Возраст звезд этого скопления, занесенного в каталог как NGC 2244, всего несколько миллионов лет, а диаметр центральной полости туманности Розетка - около 50 световых лет. Поздравляем всех с Днем Св. Валентина!

Tuesday, February 12, 2008

Санчирын дагуул Эпиметей Кассини хөлгөөс / Saturn's Moon Epimetheus from the Cassini Spacecraft / Спутник Сатурна Эпиметей с космического аппарата Ка

Тайлбар: Эпиметей яаж үүссэн бэ? Одоогоор хэн ч хангалттай хариу өгч чадахгүй байгаа. Энэ асуултанд хариу өгөх оролдлого хийхийн тулд энэ жижигхэн сарны өндөр нягтаршилтай зургийг саяхан Санчирын хиймэл дагуул болох Кассини аппаратаас авсан байна. Зарим үед Эпиметей Санчирыг өөр нэг дагуул болох Янусын өмнүүр заримдаа араар нь тойрдог. Өнгөрсөн арван хоёр сард авсан энэ зураг дээрх тогоогоор бүрхэгдсэн гадаргуу нь уг сарны дээр үед үүссэн болохыг харуулж байна. Эпиметейн хэмжээ нь ойролцоогоор 115 км. Түүний татах хүч нь маш бага тул өөрийн гадаргаа бөмбөрцөг хэлбэрэй болгож өөрчлөхөд хангалттай бус байдаг. Зураг дээр үзүүлсэн Эпиметейн хавтгай тал нь нэг удаагийн том цохилтоор үүссэн байж болно гэж үздэг.

Explanation: How did Epimetheus form? No one is yet sure. To help answer that question, this small moon has recently been imaged again in great detail by the robot spacecraft Cassini now orbiting Saturn. Epimetheus sometimes orbits Saturn in front of Janus, another small satellite, but sometimes behind. The above image, taken last December, shows a surface covered with craters indicating great age. Epimetheus spans about 115 kilometers across. Epimetheus does not have enough surface gravity to restructure itself into a sphere. The flattened face of Epimetheus shown above might have been created by a single large impact.


Пояснение: Как образовался Эпиметей? Пока никто не может дать окончательного ответа. Чтобы попытаться дать ответ на этот вопрос, изображения маленького спутника с высоким разрешением недавно были снова получены автоматическим космическим аппаратом Кассини, обращающимся вокруг Сатурна. Иногда Эпиметей движется по своей орбите вокруг Сатурна перед другим маленьким спутником - Янусом, а иногда позади него. Это изображение, полученное в декабре прошлого года, показывает покрытую кратерами поверхность, что свидетельствует о ее древности. Размер Эпиметея - около 115 километров. Сила тяготения на поверхности Эпиметея слишком мала и не может придать ему сферическую форму. Показанная на картинке плоская сторона Эпиметея могла образоваться в результате одного сильного удара.

Monday, February 11, 2008

Эйбл 2218: Галактикийн бөөгнөрлийн линз / Abell 2218: A Galaxy Cluster Lens / Скопление галактик Эйбл 2218: гравитационная линза

Тайлбар: Гравитац гэрлийг муруйлгаснаар асар том галактикийн бөөгнөрлийг дурангийн зориулалтаар ашиглах боломжтой болгодог. Хаббл сансрын дурангаар авсан дээрх зураг дээрх бараг бүх гэрэлтэй объект нь Эйбл 2218 гэж нэрлэгдэх бөөгнөрлийн галактикууд юм. Уг бөөгнөрөл нь маш их мастай ба нягт тул гравитац нь цаанаа байгаа галактикуудаас ирэх гэрлийг муруйлган цуглуулж өгдөг. Үүний үр дүнд уг галактикуудын олон тооны дүрс урт, бүдэг нум хэлбэртэй болон өөрчлөгдөж харагдана. Энэ нь алсад байгаа гудамжны гэрлүүдийг хундагатай дарсны дундуур харахтай адил линзийн үзэгдэл юм. Эйбл 2218 галактикийн бөөгнөрөл нь биднээс 3 миллиард гэрлийн жилийн алсад хойд зүгийн Лууны оддын ордонд байрладаг. Энэ аврага том дурангийн тусламжтайгаар одон орончид 5.58 гэсэн улаан шилжилттэй, урьд өмнө нь хэмжиж байсан галактикууд дотроос хамгийн холын галактикийг илрүүлж чадсан байна. Энэ залуу, бүрэлдэж амжаагүй байгаа галактик уг бөөгнөрлийн төвөөс баруун доод талд маш бүдэг харагдаж байгаа.

Explanation: Gravity can bend light, allowing huge clusters of galaxies to act as telescopes. Almost all of the bright objects in this Hubble Space Telescope image are galaxies in the cluster known as Abell 2218. The cluster is so massive and so compact that its gravity bends and focuses the light from galaxies that lie behind it. As a result, multiple images of these background galaxies are distorted into long faint arcs -- a simple lensing effect analogous to viewing distant street lamps through a glass of wine. The cluster of galaxies Abell 2218 is itself about three billion light-years away in the northern constellation of the Dragon (Draco). The power of this massive cluster telescope has allowed astronomers to detect a galaxy at redshift 5.58, the most distant galaxy yet measured. This young, still-maturing galaxy is faintly visible to the lower right of the cluster core.


Пояснение: Гравитация искривляет траекторию движения света, позволяя использовать гигантсткие скопления галактик в качестве телескопов. Почти все яркие объекты на этом изображении, полученном космическим телескопа им. Хаббла, — галактики скопления, известного под названием Abell 2218. Это скопление настолько массивно и компактно, что его тяготение искривляет и фокусирует свет от галактик, находящихся далеко позади него. В результате многочисленные изображения этих фоновых галактик искажаются, превращаясь в длинные тусклые дуги. Этот эффект линзирования аналогичен тому, что имеет место, когда смотришь на уличные огни сквозь бокал вина. Само скопление галактик Abell 2218 находится от нас на расстоянии около трех миллиардов световых лет в северном созвездии Дракона. Мощность телескопа, созданного этим массивным скоплением недавно позволила астрономам зарегистрировать галактику с красным смещением, около 5,58, — самую далекую галактику до которой удалось измерить расстояние. Эта молодая, еще не вполне сформировавшаяся галактика едва различима правее и ниже ядра скопления.

Saturday, February 9, 2008

Солонгын булан / The Bay of Rainbows / Залив Радуги

Тайлбар: Сарны наад тал дээрх тэгш мужуудыг далай тэнгисийн латин нэрээр нэрлэдэг. Ингэж нэрлэх явдал нь уламжлал болсон зүйл бөгөөд Сарыг ерөнхийдөө агааргүй, усгүй ертөнц гэдгийг нь болон тэгш гадаргуунууд нь цохилтоос болж лаваар дүүрсэн сав газар гэдгийг тооцвол сансрын эрин үед зарим хүмүүст хачин санагдаж болох юм. Жишээ нь телескопын зургуудыг сайтар эвлүүлж гаргасан энэ зураг дээр Борооны тэнгисийн (Mare Imbrium) баруун хойд хэсэг болон Солонгын булан (Sinus Iridum) харагдаж байна. Юрийн уулаар хүрээлэгдсэн уг булан хөндлөнгөөрөө 250 км ба доод хил нь Лапласын хошуу (promontorium) болдог. Нарны гэрлээр гэрэлтүүлэгдсэн байгаа хошууны хадны өндөр нь булангийн түвшнээсээ 3000 метрт байна. Нумын орой дээр заримдаа "сарны хүүхэн" шиг харагддаг Гераклид хошуу харагдаж байна.

Explanation: Dark, smooth regions that cover the Moon's familiar face are called by Latin names for oceans and seas. The naming convention is historical, though it may seem a little ironic to denizens of the space age who recognize the Moon as a mostly dry and airless world, and the smooth, dark areas as lava-flooded impact basins. For example, this elegant lunar vista, a careful mosaic of telescopic images, looks across the expanse of the northwestern Mare Imbrium, or Sea of Rains, into the Sinus Iridum - the Bay of Rainbows. Ringed by the Jura Mountains (montes), the bay is about 250 kilometers across, bounded at the bottom of the rugged arc by Cape (promontorium) Laplace. The cape's sunlit face towers nearly 3,000 meters above the bay's surface. At the top of the arc is Cape Heraclides, at times seen as a moon maiden.


Пояснение: Темные ровные области на знакомой нам стороне Луны называют по-латински морями и океанами. Такое правило присвоения имен сложилось исторически, хотя оно и может показаться довольно нелепым людям космической эпохи, которые понимают, что Луна - это безводный и безвоздушный мир, а темные ровные области - это залитые лавой бассейны ударного происхождения. Например, этот изящный лунный пейзаж, тщательно смонтированный из телескопических изображений - вид на просторы северо-западной части моря Дождей (Mare Imbrium) и залив Радуги (Sinus Iridium). Окруженный Юрскими горами залив в поперечнике достигает 250 километров, в нижней части изрезанной береговой дуги его границей служит мыс (promontorium) Лапласа. Освещенный Солнцем склон мыса возвышается почти на три тысячи метров над поверхностью залива. В вершине дуги находится мыс Гераклида, который иногда выглядит похожим на "лунную деву".

Thursday, February 7, 2008

Нарны идэвхжлийн шинэ цикл дэх толбо / A Sunspot in the New Solar Cycle / Солнечное пятно в новом цикле активности

Тайлбар: Манай наран дээр идэвхжлийн шинэ цикл эхэлжээ. Өнгөрсөн жил нарны соронзон орон чиглэлээ өөрчилснөөр 11 жилийн шинэ цикл эхэлсэн байна. Энэ зурган дээр шинэ циклийн эхний толбонуудын нэг болох 10982 толбыг устөрөгчийн цацруулах гэрлийн тусгай өнгөөр таньж болно. Тод толбоны дээр хоёр талд нь байгаа бараан зурвас бол нарны соронзон орны тусламжтайгаар оршин буй хүйтэн судал юм. Халуун болон хүйтэн мужууд нь харгалзан гэрэлтэй, бараан өнгөөр харагдаж байна. Нарны идэвхжлийн үеийн шалтгаан нь түүний соронзон орны өөрчлөлт байдаг. Идэвхжил нь нарны максимум буюу толбо, нарны титмийн хаялга, дэлбэрэлт ихсэх болон нарны минимум гэгдэх идэвхжлийн үзэгдлүүд ховордох хүртэл өөрчлөгдөнө. Нарны минимум 1996, 2007 онуудад тохиолдсон бол хамгийн сүүлийн нарны максимум 2001 онд болсон. Харин маргаашийн нарны цагираг хэлбэрийн хиртэлт нь ихэвчлэн оцон шувуунуудад зориулагдах юм байна.


Explanation: A new cycle has begun on our Sun. Over the past year, the Sun's magnetic field has reset and now a new 11 year period is beginning. Pictured above in a specific color of light emitted by hydrogen is sunspot 10982, one of the first sunspots of the new solar cycle. The two dark lines visible just above and to either side of the bright sunspot are cool filaments held aloft by the Sun's magnetic field. Hot and cold regions are shown as regions of relative light and dark, respectively. A solar cycle is caused by the changing magnetic field, and varies from solar maximum, when sunspot, coronal mass ejection, and flare phenomena are most frequent, to solar minimum, when such activity is relatively infrequent. Solar minimums occurred in 1996 and 2007, while the last solar maximum occurred in 2001. Of course, tomorrow's annular solar eclipse is mostly for penguins.


Пояснение: На нашем Солнце начался новый цикл. За прошлый год магнитное поле Солнца сменило направление, и начался новый 11-летний период. На этой картинке одно из первых солнечных пятен нового цикла, пятно 10982, показано в специально выбранном участке спектра, в котором излучают атомы водорода. Две темные полосы, которые видны с двух сторон от яркого пятна немного выше его - это холодные волокна, удерживаемые вверху магнитным полем Солнца. Горячие и холодные области выглядят как относительно яркие и темные районы. Причина солнечного цикла - изменение магнитного поля. Активность изменяется от солнечного максимума, когда наблюдается больше всего солнечных пятен, корональных выбросов и вспышек, до минимума, когда все проявления активности сравнительно редки. Солнечные минимумы наблюдались в 1996 и 2007 годах, а последний солнечный максимум наступил в 2001 году. Конечно, завтрашнее кольцеобразное солнечное затмение будет зрелищем в основном для пингвинов.

Tuesday, February 5, 2008

Холмсын сүүлт одны гурван сарын зураг / Three Month Composite of Comet Holmes

Тайлбар: Холмсын сүүлт од яаж өөрчлөгдөж байсан бэ? Арван сарын сүүлээр гэнэт сая дахин тодорсныхоо дараа сүүлийн гурван сарын турш 17P/Холмс сүүлт одны цөм нь томорч, бүдэг болж байв. Энэ нэгтгэсэн зураг дээр Холмсын сүүлт одны цөм болон сүүл яаж өөрчлөгдөж байсныг харж болно. Дэлхийн тохиромжтой байрлалыг ашиглан 11 сард бид Ангарагийн тойрог замын гадна байрлах Холмсын сүүлт одыг эгц урдаас нь харж байсан бол сүүлийн саруудад хажуугаас нь харах болсон. Үүний хажуугаар сүүлт одны өөрийн хөдөлгөөн дээр дэлхийгээс харах өнцөг өөрчлөгдөж байснаас цаад талд байгаа однуудтай харьцангуйгаар шилжиж байсан. Холмсын сүүлт одны мушгирсан зам нь дэлхийн тойрог замын хурдан хөдөлгөөнөөс болж гүйцэгдэж байгаатай нь холбоотой. Холмсын сүүлт одны хэмжээ нь одоогоор нарнаас тав дахин том болоод байгаа. Уг сүүлт одны зургийг урт хугацаа ашиглан авбал тод харагдах болно.

Explanation: How has Comet Holmes changed? Since brightening unexpectedly by nearly one million fold in late October, the last three months have found the coma of Comet 17P/Holmes both expanding and fading. This spectacular composite image shows how the coma and tail of Comet Holmes have changed. Due to Earth's changing vantage point, Comet Holmes, out beyond the orbit of Mars, was seen in November nearly head-on, but in recent months is seen more from the side. Additionally, the comet's motion, when combined with Earth's changing perspective, has caused the comet to have shifted relative to the background stars. The curved path of Comet Holmes shows it to be undergoing apparent retrograde motion as the Earth orbits quickly in front of it. The extent of the coma currently makes Comet Holmes over five times the physical size of our Sun. Anecdotal evidence holds that the comet is hard to see without long photographic exposures, but on such exposures the comet may still be an impressive sight.

Пояснение: Как изменялась комета Холмса? В конце октября она неожиданно поярчала почти в миллион раз. За прошедшие с тех пор три месяца кома кометы 17P/Холмса расширялась, а ее блеск ослабевал. На этом эффектном составном изображении видно, как менялись кома и хвост кометы Холмса. Комета Холмса находится за пределами орбиты Марса. В ноябре она была видна почти "в лоб", однако из-за движения Земли по орбите луч зрения меняет направление, и в последние месяцы она видна уже сбоку. Наложение движения самой кометы и движения Земли приводит к тому, что комета перемещается по небу относительно далеких звезд. Искривленный путь кометы Холмса показывает, что наблюдается ее попятное движение - находящаяся ближе к Солнцу Земля обгоняет комету, двигаясь по своей орбите. В настоящее время кома настолько расширилась, что физический размер кометы Холмса более чем в пять раз превысил размер Солнца. Существует мнение, что комету трудно увидеть, если не использовать продолжительные фотографические экспозиции. Однако на полученных с длинными выдержками снимках комета все еще выглядит весьма впечатляюще.

Monday, February 4, 2008

Буд дээрх аалз хэлбэрийн тогоо / A Spider Shaped Crater on Mercury / Похожий на паука кратер на Меркурии

Тайлбар: Будын энэ тогоо яагаад аалз шиг хэлбэртэй байна вэ? Өнгөрсөн сард автомат удирдлагатай Мессенжер сансрын хөлөг Буд гаригийн хажуугаар нисч өнгөрөхдөө наранд хамгийн ойрхон энэ гаригийн хэнд ч харагдаагүй хэсгийн зургийг авч чадсан байна. Будын Калорис гэдэг асар том сав газрын төв хэсгийн энэ зураг дээр дундаас нь өвөрмөц цацраг гарсан тогоог харж болно. Ийм ховилтой тогоог өмнө нь нарны системээс олоогүй байсан юм. Тогоо болон цацраг хэлбэрийн ховилын хоорондох холбоо судлагдаагүй байгаа. Эдгээр цацрагууд нь тогоотой хамт үүссэн байж болох ч бас зүгээр л тогооны хажууд байж таарсан байж болох юм. Энэ нь удахгүй судлагдах асуудал болж байна. 2011 онд хөдөлгүүрээ асааж Буд орчмын тойрог замд орохоосоо өмнө Мессенжер дахин хоёр удаа уг гаригт ойртохоор төлөвлөгдсөн.

Explanation: Why does this crater on Mercury look like a spider? When the robotic MESSENGER spacecraft glided by the planet Mercury last month, it was able to image portions of the Sun's closest planet that had never been seen before. When imaging the center of Mercury's extremely large Caloris Basin, MESSENGER found a crater, pictured above, with a set of unusual rays emanating out from its center. A crater with such troughs has never been seen before anywhere in our Solar System. What isn't clear is the relation of the crater to the radial troughs. Perhaps the crater created the radial rays, or perhaps the two features appear only by a chance superposition -- the topic is sure to be one of future research. MESSENGER is scheduled to fly past Mercury twice more before firing its thrusters to enter orbit in 2011.

Пояснение: Почему этот кратер на Меркурии выглядит похожим на паука? Когда автоматический космический аппарат Мессенджер в прошлом месяце пролетел около Меркурия, ему удалось сфотографировать области на этой ближайшей к Солнцу планете, которые до этого никогда не удавалось рассмотреть. На изображениях центра огромного Бассейна Калорис на Меркурии был обнаружен показанный на этой картинке кратер с необычными лучами, выходящими из его середины. До сих пор в нашей Солнечной системе не было обнаружено кратеров с такими желобами. Пока остается неясной связь кратера с радиальными желобами. Возможно, радиальные лучи были созданы кратером, однако эти образования могли оказаться рядом случайно. Несомненно, этот вопрос будет предметом дальнейших исследований. Запланированы еще два пролета Мессенджера около Меркурия перед тем, как в 2011 году он включит двигатели и выйдет на орбиту этой планеты.

V838 Ганц эвэртийн гэрлийн цуурай / Light Echoes from V838 Mon / Световое эхо от V838 Единорога

Тайлбар: V838 Ганц эвэрт яагаад гэрэл цацруулсан бэ? Үл мэдэгдэх шалтгаанаар V838 Ганц эвэрт одны гадаад бүрхүүл агшин зуурт тэлж 2002 оны нэг сард Сүүн зам Галактикийн хамгийн тод од болсон байна. Дараа нь мөн л богино хугацаанд унтарчээ. Одны ийм хэлбэрийн гэрэл цацаргалт өмнө нь ажиглагдаж байгаагүй юм. Хэт шинэ эсвэл шинэ одны дэлбэрэлтийн үед оддын бодис одод хоорондын зайд цацагддаг. V838 Ганц эвэртийн гэрэлтэлтийг ийм байдлаар тайлбарлаж болох боловч Хаббл сансрын дурангаар авсан энэ зураг дээр та одноос тархаж буй тод гэрлийн цуурайг харж байна. Гэрлийн цуурай гэдэг нь одыг дэлбэрэхээс нь өмнө хүрээлж байсан од хоорондын тоосны давхаргуудаас ойсон гэрлийг хэлдэг. V838 Ганц эвэрт од нь биднээс 20 мянган гэрлийн жилийн алсад Ганц эвэртийн оддын дунд оршино. Гэрлийн цуурайг үүсгэж байгаа тоосон бүрхүүл нь 6 гэрлийн жилийн диаметртэй.

Explanation: What caused this outburst of V838 Mon? For reasons unknown, star V838 Mon's outer surface suddenly greatly expanded with the result that it became the brightest star in the entire Milky Way Galaxy in January 2002. Then, just as suddenly, it faded. A stellar flash like this has never been seen before -- supernovas and novas expel matter out into space. Although the V838 Mon flash appears to expel material into space, what is seen in the above image from the Hubble Space Telescope is actually an outwardly moving light echo of the bright flash. In a light echo, light from the flash is reflected by successively more distant rings in the complex array of ambient interstellar dust that already surrounded the star. V838 Mon lies about 20,000 light years away toward the constellation of the unicorn (Monoceros), while the light echo above spans about six light years in diameter.


Пояснение: Почему произошла вспышка звезды V838 Единорога? По причинам пока неизвестным внешние слои звезды V838 Единорога в мгновенье сильно расширились, так что звезда стала самой яркой по всей Галактике в январе 2002 года. А потом она так же быстро стала угасать. Вспышка звезды подобного рода ранее не наблюдалась. Известно, что при взрыве сверхновой или новой звезды звездное вещество выбрасывается в межзвездную среду. И хотя вспышку V838 Единорога можно объяснить выбросом вещества, как это и можно проинтерпретировать, глядя на изображение космического телескопа им. Хаббла, на самом же деле вы видите лишь движущееся вдали от звезды световое эхо яркой вспышки. Световое эхо представляет собой свет вспышки, отраженный от системы удаленных от звезды последовательных оболочек межзвездной пыли, которая окружала звезду еще и до вспышки. V838 Единорога находится на расстоянии 20 тысяч световых лет от нас в созвездии Единорога. Пылевые оболочки, обусловливающие явление светового эхо, составляют в диаметре около шести световых лет.

Sunday, February 3, 2008

Өглөөний тэнгэр дэх Сугар ба Бархасбадь гариг / Venus and Jupiter in Morning Skies

Тайлбар: Нар мандахаас өмнө тэнгэрийн зүүн хэсэгт гэрэлтэж байдаг хоёр тод биет бол нарны хүүхдүүд болох Сугар болон Бархасбадь гаригууд юм. Нэгдүгээр сарын 30-нд авсан энэ зураг дээр байгаа Сугар ба Бархасбадь гаригууд нь шөнийн тэнгэрт Сарны дараа хоёр, гуравдугаарт орох тод биетүүд бөгөөд хоорондоо 2 градусын зайтай байна. Харин өчигдөр өглөө хоорондох зай нь хагас градус хүртэл багассан байсан. Наад талд байгаа чимээгүй газар нь Каспийн тэнгисийн зүүн өмнөд хэсэг дэх шувуу, зэрлэг амьтдын нутаг болох Мианкалегийн хагас арал болон Горганы булан юм. Дэлхийн өглөө эрт боссон хүмүүс ойрын хоёр өдөрт Сугар болон Бархасбадь гариг ойртох болон хуучин хавирган сарыг үзэх болно.


Explanation: These two celestial beacons shining brightly in the east before sunrise are actually children of the Sun, the planets Venus and Jupiter. The second and third brightest objects in the sky at Night after the Moon, Venus and Jupiter appeared separated by about 2 degrees when this picture was taken on January 30th, but closed to within nearly half a degree early yesterday morning. In the serene foreground is the shoreline along the Miankaleh Peninsula and Gorgan Bay, an important bird and wildlife refuge in the southeastern Caspian Sea. Over the next two days, early morning risers around the globe will be able to enjoy a close pairing of Venus and Jupiter with an old crescent Moon.

Saturday, February 2, 2008

Анхны "Эксплорер" / The First Explorer / Первый "Эксплорер"

Тайлбар: Тавин жилийн өмнө (1958 оны нэг сарын 31-нд) анхны "Эксплорер" хиймэл дагуулыг Байлдааны баллистик пуужингийн агентлаг дэлхий орчмын тойрог замд оруулсан байна. Америкт сансар судлалын эрин үеийг нээсэн Эксплорер 1 нь 11 кг жинтэй байсан. Түүн дотор температур хэмжигч, жижиг солирын цохилтыг мэдрэгч болон Жеймс А. Ван Аллены зохиосон сансар дахь электрон болон ионы нягтыг хэмжигч багаж байрлуулсан байжээ. Энэ багажаар хийсэн хэмжилтээр дэлхийн соронзон оронд баригдсан өндөр энергитэй электрон болон ионууд дэлхийг тойрон байрлаж байдгийг нээсэн. Уг мужийг Ван Аллены радиацийн бүслүүр гэж нэрлэжээ. Эксплорер 1 нь 1958 оны 2 сарын 28-наас эхлэн дохио илгээхээ больсон ч 1970 оны гурван сарыг хүртэл тойрог замдаа эргэлдсээр байсан. Сансар судлалын анхны эрдэмтдийн нэг Жэймс Ван Аллен 2006 оны 8 сарын 9-нд 91 настайдаа нас барсан байна.

Explanation: Fifty years ago (on January 31, 1958) the First Explorer, was launched into Earth orbit by the Army Ballistic Missile Agency. Inaugurating the era of space exploration for the United States, Explorer I was a thirty pound satellite that carried instruments to measure temperatures, and micrometeorite impacts, along with an experiment designed by James A. Van Allen to measure the density of electrons and ions in space. The measurements made by Van Allen's experiment led to an unexpected and startling discovery -- an earth-encircling belt of high energy electrons and ions trapped in the magnetosphere now known as the Van Allen Radiation Belt. Explorer I ceased transmitting on February 28, 1958, but remained in orbit until March of 1970. Pioneering space scientist James Van Allen died on August 9th, 2006 at the age of 91.


Пояснение: Пятьдесят лет назад (31-го января 1958 года) первый "Эксплорер" был запущен на околоземную орбиту Военным агентством баллистических ракет. Открывший эру космических исследований в США, Эксплорер I был спутником весом всего в 30 фунтов (11 килограммов). На нем было установлено оборудование для измерения температуры, столкновений с микрометеоритами, а также прибор, разработанный Джеймсом А. Ван Алленом, предназначенный для измерения плотности электронов и ионов в космическом пространстве. Измерения, осуществленные этим прибором, привели к неожиданному и удивительному открытию: вокруг Земли существует пояс из электронов и ионов с высокой энергией, захваченных магнитосферой. Сейчас он называется радиационным поясом Ван Аллена. Эксплорер I перестал передавать сигналы 28-го февраля 1958 года, однако он оставался на орбите до марта 1970 года. Джеймс Ван Аллен - один из первых ученых, занимающихся космическими исследованиями - скончался 9 августа 2006 года в возрасте 91 года.

Friday, February 1, 2008

Вестерлунд 2: Залуу оддын бөөгнөрөл / Young Star Cluster Westerlund 2 / Молодое звездное скопление Вестерлунд 2

Тайлбар: RCW 49 оддын тоосорхог өлгий нь залуу оддын бөөгнөрөл Вестерлунд 2-ыг хүрээлж байгаа нь дээрх үзэгдэх гэрлийн бус спектрийн зураг дээр харагдаж байна. Спицер сансрын дурангийн хэт улаан туяаны зураг хар цагаан байдлаар дүрслэгдсэн бол бөөгнөрлийн төв хэсэг дэх халуун, идэвхтэй оддын Чандра төвөөс авсан рентген туяаны зургийн өнгийг хувирган үзүүлжээ. Уг зургууд хоёулаа тоосноос болж үзэгдэх гэрэлд харагддаггүй өмнөд зүгийн их Центаврын оддын объектуудыг харуулж байна. Вестерлунд 2 бөөгнөрлийн нас нь ердөө 2 сая жил бөгөөд тэнд манай галактикийн хамгийн тод, их масстай, үүнийхээ улмаас богино настай одууд байдаг. Одод идэвхтэйгээр үүсч байдаг энэ мужид хэт улаан туяагаар хийсэн судалгаагаар гариг үүсэх диск байх шинж тэмдэг илэрсэн. 20 мянган гэрлийн жилийн алсад байгаа бөөгнөрлийн зургийг Чандра төвөөс 50 гэрлийн жилийн талтай квадрат хэмжээтэйгээр авчээ.

Explanation: Dusty stellar nursery RCW 49 surrounds young star cluster Westerlund 2 in this remarkable composite skyscape from beyond the visible spectrum of light. Infrared data from the Spitzer Space Telescope is shown in black and white, complimenting the Chandra X-ray image data (in false color) of the hot energetic stars within the cluster's central region. Looking toward the grand southern constellation Centaurus, both views reveal stars and structures hidden from optical telescopes by obscuring dust. Westerlund 2 itself is a mere 2 million years old or less, and contains some of our galaxy's most luminous, massive and therefore short-lived stars. The infrared signatures of proto-planetary disks have also been identified in the intense star forming region. At the cluster's estimated distance of 20,000 light-years, the square marking the Chandra field of view would be about 50 light-years on a side.


Пояснение: Запыленные звездные ясли RCW 49 окружают молодое звездное скопление Вестерлунд 2 на этом замечательном небесном пейзаже, созданном из изображений, полученных за пределами видимого спектрального диапазона. Инфракрасные данные Космического телескопа Спитцера показаны как черно-белая картинка, их дополняют приведенные в искусственных цветах рентгеновские изображения горячих активных звезд в центральной области скопления, полученные обсерваторией Чандра. Оба вида в направлении большого южного созвездия Центавра показывают объекты, скрытые от оптических телескопов поглощающей свет пылью. Возраст скопления Вестерлунд 2 - всего два миллиона лет или даже меньше, в нем находятся одни из самых ярких и массивных, а потому и короткоживущих звезд нашей Галактики. В этой области активного звездообразования в инфракрасном диапазоне были обнаружены также признаки существования протопланетарных дисков. Длина сторон квадрата, показывающего поле зрения телескопа Чандра, на расстоянии в 20 тысяч световых лет до скопления составляет около 50 световых лет.

Wednesday, January 30, 2008

Дэлхийн хажуугаар нисч өнгөрсөн 2007 TU24 солир / Asteroid 2007 TU24 Passes the Earth / Астероид 2007 TU24 пролетел около Земли

Тайлбар: Өчигдөр 2007 TU24 Солир дэлхийн хажуугаар нисч өнгөрсөн байна. 250 метрийн хэмжээтэй уг сансрын хад ямар нэг аюул учруулалгүйгээр сарны орбитын гадуур өнгөрчээ. Энэ ойртолт нь тийм ч ховор үзэгдэл биш юм. Учир нь дэлхий дээр өдөр бүр жижиг чулуунууд унаж байдаг ба 2003 онд автобусны хэмжээтэй хад Сарны орбитын дотор талаар өнгөрснийг сүүлд нь илрүүлсэн байна. TU24-ийн онцлог нь түүний том хэмжээ юм. Хэрэв TU24 дэлхий дээр унасан бол 7 баллын хүчтэй газар хөдлөлт болж, газар дээр нэг хотын хэмжээний тогоо үүсэх байжээ. Хэрэв TU24 далайд унасан бол цунамигийн асар том давлагаа үүсгэх байв. Энэ радарын зургийг хоёр өдрийн өмнө авсан байна. Пуэрто-Рико дахь Аресибо радиотелескоп дохио илгээсэн нь солирт ойж Баруун Виржинийн Грин Бэнк одон орны төвийн Берд радиотелескопт бүртгэгджээ. Энэ зургаас үзэхэд TU24 нь уртавтар, зөв бус хэлбэртэй болох нь харагдаж байна. TU24-ийг гурван сарын өмнө л нээжээ. Энэ нь манай Нарны системд нээгдээгүй , аюул учруулж болох солирууд байж болохыг харуулж байна. TU24 төрлийн объектууд нь маш бүдэг бас хурдтай байдаг тул олж илрүүлэхэд түвэгтэй юм. Гэвч хүн төрөлхтний ийм төрлийн объеътуудыг илрүүлэн бүртгэж авах чадвар сүүлийн жилүүдэд нэлээд өссөн.

Explanation: Asteroid 2007 TU24 passed by the Earth yesterday, posing no danger. The space rock, estimated to be about 250 meters across, coasted by just outside the orbit of Earth's Moon. The passing was not very unusual -- small rocks strike Earth daily, and in 2003 a rock the size of a bus passed inside the orbit of the Moon, being detected only after passing. TU24 was notable partly because it was so large. Were TU24 to have struck land, it might have caused a magnitude seven earthquake and left a city-sized crater. A perhaps larger danger would have occurred were TU24 to have struck the ocean and raised a large tsunami. This radar image was taken two days ago. The Arecibo Radio Telescope in Puerto Rico broadcast radar that was reflected by the asteroid and then recorded by the Byrd Radio Telescope in Green Bank, West Virginia. The resulting image shows TU24 to have an oblong and irregular shape. TU24 was discovered only three months ago, indicating that other potentially hazardous asteroids might lurk in our Solar System currently undetected. Objects like TU24 are hard to detect because they are so faint and move so fast. Humanity's ability to scan the sky to detect, catalog, and analyze such objects has increased notably in recent years.

Пояснение: Вчера астероид 2007 TU24 пролетел около Земли. Он не представлял никакой опасности. Космическая глыба размером около 250 метров пролетела за пределами орбиты Луны. Это сближение не было очень необычным - маленькие камешки каждый день сталкиваются с Землей, а в 2003 году глыба размером с автобус пролетела внутри орбиты Луны и была обнаружена только после пролета. TU24 привлек такое внимание отчасти потому, что он такой большой. Если бы TU24 упал на Землю, он вызвал бы землетрясение с магнитудой в семь баллов, а на поверхности образовался бы кратер размером с город. Еще более опасным было бы падение TU24 в океан, так как это вызвало бы огромные волны цунами. Это радарное изображение было получено два дня назад. Радиотелескоп Аресибо в Пуэрто Рико послал радиосигнал, который был отражен астероидом и принят радиотелескопом Берда обсерватории Грин Бэнк в Западной Вирджинии. Полученное изображение показывает, что TU24 имеет продолговатую, неправильную форму. TU24 был открыт всего три месяца назад. Это означает, что другие, еще не обнаруженные потенциально опасные астероиды могут скрываться в нашей Солнечной системе. Объекты, похожие на TU24 трудно обнаружить, потому что они очень слабые и быстро движутся. Способности человечества обнаруживать, каталогизировать и исследовать такие объекты значительно возросли за последние годы.